تسهیلات رمزارزی، گونهای نوین از خدمات مالی است که در آن «دارایی دیجیتال» به عنوان وثیقه مبنا قرار میگیرد. در این روش، کاربران میتوانند با سپردن داراییهای خود به بسترهای تخصصی، بدون نیاز به بروکراسیهای رایج، به صورت لحظهای نقدینگی دریافت کنند.
نکته کلیدی در این فرآیند، عدم نیاز به فروش رمزارزهاست؛ بدین معنا که شما ضمن حفظ مالکیت دارایی خود، از ارزش آن برای تامین نیازهای مالی بهره میبرید. در این نوشتار، مفاهیم بنیادین، انواع وامها، بسترهای فعال و نکات ضروری بازپرداخت را به زبانی حرفهای بررسی خواهیم کرد.
سازوکار تسهیلات رمزارزی
تحقق این فرآیند مستلزم دو رکن اساسی است: «داراییهای دیجیتال» و «بستر ارائه خدمات». محبوبیت این بسترها از سال ۲۰۲۰ میلادی افزایش یافت و امروزه ارزش داراییهای سپردهگذاری شده در آنها به میلیاردها دلار میرسد.
از طریق این بسترها میتوان به دو شیوه به نقدینگی دست یافت: ۱. کسب بازدهی از سپرده: کاربران میتوانند دارایی خود را سپردهگذاری کنند تا پلتفرم آن را به متقاضیان وام دهد و در مقابل، سود حاصله را با سپردهگذار تقسیم نماید. ۲. وثیقهگذاری جهت دریافت وام: مالکان رمزارز با سپردن دارایی خود به عنوان پشتوانه، نقدینگی را در قالب ارزهای با قیمت ثابت یا پول نقد (فیات) دریافت میکنند.
معمولاً برای تضمین پایداری سیستم، از کاربر خواسته میشود ارزشی فراتر از مبلغ وام (بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ درصد) را به عنوان وثیقه تودیع نماید.
انواع تسهیلات در بازار داراییهای دیجیتال
۱. تسهیلات وثیقهمحور 1: رایجترین نوع که در آن دریافت وام منوط به سپردن دارایی دیجیتال است. نسبت مبلغ وام به ارزش وثیقه یا شاخص سلامت 2، تعیینکننده نرخ سود و ریسک ضبط دارایی است. ۲. تسهیلات بدون وثیقه: این مدل کمتر رایج بوده و سازوکاری مشابه وامهای سنتی دارد که نیازمند اعتبارسنجی و احراز هویت دقیق است. این روش ریسک بالایی برای وامدهندگان به همراه دارد. ۳. خط اعتباری رمزارزی: در این حالت، به جای یک وام واحد با سررسید مشخص، اعتباری متناسب با ارزش وثیقه به کاربر اختصاص مییابد که زمانبندی بازپرداخت آن منعطف است. ۴. وامهای آنی (فلشلون) 3: تراکنشهایی بسیار سریع که در آن استقراض و بازپرداخت در قالب یک بلاکِ شبکه انجام میشود. این ابزار عمدتاً برای بهرهبرداری از تفاوت قیمت در بازارهای مختلف (آربیتراژ) توسط متخصصان به کار میرود.
نقش وثیقه در نظام نوین مالی
در نظام بانکی سنتی، وثیقه ضامن بازپرداخت است؛ در دنیای رمزارز نیز داراییهای دیجیتال همین نقش را ایفا میکنند. مهمترین مزیت این روش برای کسبوکارها، رهایی از پیچیدگیهای اداری و بهرهمندی از نرخهای بهره منعطفتر است. با این سازوکار، ارزش خفته داراییهای دیجیتال فعال شده و بدون نیاز به واگذاری مالکیت، ارزش افزوده ایجاد میشود.
تفاوت رویکردهای متمرکز و غیرمتمرکز
در حال حاضر دو رویکرد اصلی در این تجارت وجود دارد:
- امور مالی متمرکز (سیفای) 4: مشابه نهادهای مالی سنتی که در آن یک سازمان مرکزی (مانند صرافی) مدیریت داراییها و تراکنشها را بر عهده دارد. احراز هویت در این سیستم الزامی است.
- امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) 5: امکان تراکنشهای همتابههمتا بدون نیاز به واسطه مرکزی را فراهم میکند. در دیفای، مالکیت دارایی از طریق کلیدهای خصوصی در اختیار کاربر باقی میماند و فرآیندها توسط قراردادهای هوشمند اجرا میشوند.
مزایا و مخاطرات تسهیلات رمزارزی
مزایا:
- حذف بررسی رتبه اعتباری: صلاحیت کاربر بر اساس ارزش وثیقه تعیین میشود، نه پیشینه مالی.
- دسترسی به فرصتهای نوین سرمایهگذاری: بهرهمندی از ابزارهای مالی که در نظام سنتی وجود ندارند.
- سرعت و سهولت: انجام فرآیند در کمترین زمان ممکن به دلیل خودکار بودن کدها.
- انعطاف در بازپرداخت: امکان تنظیم شرایط متناسب با نیاز وامگیرنده.
مخاطرات:
- نوسانات شدید قیمت: کاهش ارزش وثیقه که میتواند منجر به لزوم افزایش پشتوانه یا ضبط دارایی (لیکوئیدیشن) شود.
- ابهامات قانونی: وضعیت نظارتی این حوزه در بسیاری از کشورها همچنان در حال تکامل است.
- ریسکهای امنیتی: احتمال حملات سایبری به بسترها یا وجود باگ در قراردادهای هوشمند.
برترین بسترهای جهانی
- نکسو 6 (Nexo): بستری با سابقه و معتبر که نرخهای مناسبی برای داراییهای شاخص ارائه میدهد.
- آوه 7 (Aave): پیشرو در حوزه دیفای که پروتکلهای نقدینگی شفاف و وامهای آنی را ارائه میکند.
- بایننس 8 (Binance): صرافی بزرگی که خدمات وامدهی متنوعی با نقدینگی بالا فراهم آورده است.
زربان؛ پیشگام در ایران
زربان اولین بستر غیرمتمرکز ایرانی است که با الهام از پروتکلهای جهانی نظیر آوه و میکردائو فعالیت میکند. هدف اصلی زربان، حفظ امنیت مطلق کاربران و پایداری ارزش سرمایه آنهاست. در این پلتفرم، تمامی فرآیندها بر بستر شبکه آربیتروم 9 و توسط قراردادهای هوشمندِ متنباز اجرا میشوند و هیچ نهاد مرکزی بر داراییهای کاربران تسلط ندارد.
ویژگیهای زربان:
- زرگری: محبوبترین بخش که امکان دریافت تسهیلات آنی در قالب توکن زر 10 را بدون نیاز به ضامن فراهم میکند.
- شفافیت و امنیت: حذف واسطهها و اتکا به کدهای برنامهنویسی جهت تضمین حقوق طرفین.
- انعطاف در بازپرداخت: کاربر میتواند زمانبندی تسویه بدهی خود را به صورت منعطف مدیریت کند.
جمعبندی
تسهیلات رمزارزی، آینده نظام مالی را با ارائه خدماتی سریع، امن و بدون مرز دگرگون کردهاند. این ابزار به کاربران اجازه میدهد تا پتانسیل اقتصادی داراییهای دیجیتال خود را بدون فروش آنها فعال کنند. با این حال، به دلیل ماهیت نوسانی این بازار، انجام تحقیقات جامع و مدیریت ریسک پیش از ورود به این حوزه ضروری است.